راهنمای جامع سوند فولی
سوند فولی یا کاتتر فولی (Foley catheter) و استفاده از سوند فولی : سوند فولی یک لوله انعطاف پذیر توخالی و باریک است که برای کشیدن مایعات از داخل جفره های بدن ، مانند مثانه ، استفاده می شود. کاربرد سوند فولی برای بیمارانی است که به دلایل مختلفی از جمله بیهوشی حین جراحی یا مشکلات مثانه قادر به تخلیه مثانه خود نیستند.
آنچه در این مقاله خواهید خواند :
- سوند فولی چیست ؟
- یک بررسی اجمالی به کاتتر فولی
- نحوه جایگذاری سوند فولی
- مراقبت از سوند فولی
- خطرات استفاده از کاتتر ادراری
- کاتترهای مستقیم
- دستورالعمل استفاده از سوند فولی
- خطرات استفاده از سوند فولی
- جایگذاری سوند ادراری
- نقش پزشک یا دستیار وی در هنگام جایگذاری سوند ادراری
- کیسه تخلیه ادرار
- خالی کردن هوای بالون سوند فولی
- استفاده از سایزهای مختلف سوند فولی
تعریف سوند فولی چیست ؟
سوند فولی یا کاتتر فولی (Foley catheter) ، یک لوله انعطاف پذیر توخالی و باریک است که برای کشیدن مایعات از داخل جفره های بدن ، مانند مثانه ، استفاده می شود. سوند Foley ، در واقع یک لوله ادرای است . این ابزار تجهیزات پزشکی برای اولین بار توسط جراحی به نام فردریک فولی (Frederic Foley) ابداع شد.
کاربرد سوند فولی برای بیمارانی است که به دلایل مختلفی از جمله بیهوشی حین جراحی یا مشکلات مثانه قادر به تخلیه مثانه خود نیستند. کاتتر فولی اجازه تخلیه ادرار را در حالی که ادرار به طور معمول در مثانه جمع می شود را به صورت مداوم به بیمار می دهد. ادرار در یک کیسه جمع می شود و در صورت نیاز تخلیه می گردد.
یک بررسی اجمالی به کاتتر فولی
سوند Foley به داخل مجرای ادرار وارد می شود، بخشی که ادرار از آن خارج می شود. سوراخ انتهای لوله اجازه خروج ادرار از مثانه به داخل کیسه نصب شده به سوند فولی را می دهد. کاتتر باید در زمان های ضروری استفاده گردد زیرا قرار گرفتن این ابزار برای مدت طولانی در لوله ادرار می تواند خطر ابتلا به عفونت در طول کاتتر را افزایش دهد.
سوند Foley یک جایگزین مناسب برای مراقبت های پرستاری و یا تخلیه مکرر مایعات از بدن نمی باشد. همچنین کاتتر فولی ها ابزار مناسبی برای درمان بی اختیاری ادراری نمی باشند. برای مثال برای بیمارانی که کاتتر فولی قبل از جراحی نصب می گردد و معمولاً تا چند روز قادر به حمام کردن نمی باشند و یا نمی توانند بدون درد ادرار خود را تخلیه کنند ، استفاده می گردد.
نحوه جایگذاری سوند فولی
سوند فولی ها معمولاً قبل از جراحی برای خالی نمودن مثانه در طول و بعد از جراحی ، جایگذاری می شوند . در طول درمان ، بیمار ممکن است دچار بی اختیاری ادراری گردد. با این وجود ، استفاده از کاتتر ممکن است در هنگام راه رفتن بیمار ایمن نباشد. استفاده از سوند فولی به تشخیص جراح صورت می پذیرد.
جایگذاری سوند فولی معمولاً قبل یا بعد از بیهوشی قبل از جراحی توسط یک پرستار صورت می پذیرد. بیمارستانها معمولاً پروتکل های متفاوتی را برای استفاده از این ابزار تجهیزات پزشکی بکار می بندند. در اغلب موارد استفاده ماندگار از کاتتر فولی برای مدت یک ساعت یا بیشتر در نظر گرفته می شود. سوند Foley در این موارد پس از جراحی نیز استفاده می گردد:
-
بیماری که پس از جراحی به ICU می رود
-
هنگامی که بیمار پس از جراحی قادر به راه رفتن نیست
-
کیسه ادرار به سوند Foley در خارج شدن ادرار در طی عمل جراحی و در طول مدت زمان بستری شدن بیمار کمک می کند.
کاتتر به صورت استریل جایگذاری می گردد ، چرا که سوند فولی به صورت استریل تولید می گردد. قبل از هر چیز پوست را برای از بین بردن میکروب ها استریل می کنند و پرستار با دستکشهای استریل اقدام به جایگذاری سوند فولی می نماید. کاتتر با لایه ای استریل شده بوسیله لوبریکانت برای سهولت در جایگذاری و جلوگیری از عفونت دستگاه تناسلی تولید می گردد. اصولاً عفونت ناحیه تناسلی شایع ترین عوارض سوند فولی است.
جایگذاری سوند فولی نبایستی خیلی دردناک باشد . بعضی از بیماران احساس ناراحتی در هنگام قرار دادن سوند فولی را توصیف می کنند. کاتتر ممکن است احساس بدی را در هنگام ادرار برای بیمار به همراه داشته باشد. گاهی اوقات حتی زمانی که کاتتر فولی مثانه را تخلیه کرده ، باز هم بیمار احساس می کند به دستشویی نیاز دارد.
مراقبت از سوند Foley
هنگامی که کاتتر در جای خود قرار دارد، بیمار ممکن است راه برود اما باید مراقب باشد که لوله از محل جایگذاری خارج نشود. هر حرکت کوچکی می تواند در عملکرد کاتتر فولی اختلال ایجاد نماید یا آنرا از جای خود حرکت دهد. لذا پس از جایگذاری سوند فولی بایستی بیمار با احتیاط حرکت نماید.
خارج کردن سوند فولی بدون خارج کردن هوای بالون نه تنها بسیار دردناک است ، بلکه می تواند آسیب دائمی به مجرای ادراری شود. معمولاً لوله های فولی برای جلوگیری از آسیب به ران بیمار بوسیله چسب متصل می گردد.
در هنگام استفاده از سوند فولی ، رعایت بهداشت برای جلوگیری از عفونت مجاری ادراری بسیار حائز اهمیت است. بخشی از لوله که در تماس با بدن است باید در هر بار حمام کردن تمیز و خشک گردد. علاوه بر این صابونها یا پاک کننده های ویژه برای تمیز کردن اندام های تناسلی برای به حداقل رساندن عفونت بعد از جراحی استفاده گردد.
خطرات استفاده از کاتتر ادراری
یک کاتتر ادراری برای مدت زمان طولانی در محدوده زمانی چند ساعت تا چند هفته جایگذاری می گردد. در برخی از بیماران ، کاتتر حتی طولانی تر نیز استفاده می گردد ، که بسیار نادر است. اکثر بیمارستانها دارای برنامه ها و رویه هایی هستند که برای کاهش خطر ابتلا به عفونت در یک برنامه زمانی مشخص کاتتر را از بیمار جدا می کنند.
بعضی از بیماران پس از جراحی ، احتباس ادراری ( عدم قابلیت دفع ادرار) را تجربه کنند . این امر ممکن است حتی اگر بیمار به کاتتر نیاز نداشته باشد باز هم از کاتتر استفاده کند. بیماران ممکن است چس از در آوردن سوند Foley ، احتباس ادراری را تجربه نماید.
در گذشته ، ممکن بود بیمارانی که آلرژی نسبت به لاتکس را داشتند از انواع کاتترها استفاده کنند. در حال حاضر اکثر برندهای سوند فولی بدون لاتکس بوده و تقریبا این خطر از بین رفته است. با این حال بیماران دارای آلرژی نسبت به لاتکس بایستی تیم مراقبت های بهداشتی خود را در هنگام استفاده از سوند فولی از این موضوع آگاه کنند.
کاتترهای مستقیم
کاتترهای مستقیم یک کاتتر ادراری است که برای مدت زمان مشخصی در نظر گرفته می شوند. سوند فولی نباید با کاتتر مستقیم اشتباه گرفته شود ، یعنی کاتتری که قبلاً جایگذاری شده و پس از تخلیه مثانه در آورده شده است.
دستورالعمل استفاده از سوند فولی
کاتتر فولی یک لوله نازک و استریل است که به منظور تخلیه ادرار از مثانه استفاده می گردد. از آنجایی که می توان آن را در یک دوره زمانی در مثانه جایگذاری کرد، به آن همچنین کاتتر ساکن هم نامیده می شود. کاتتر بوسیله بالونی که از آب استریل پر شده است جایگذاری می گردد. نقش این بالون حاوی مایع ، جلوگیری از در آمدن کاتتر از مثانه است . فرآیند جایگذاری کاتتر را catheterization می نامند.
یک سوند فولی هنگام استفاده می تواند اختلالات ، رویه ها و مشکلاتی مانند موارد زیر را به همراه داشته باشد :
-
تخلیه نشدن کامل ادرار ، فشار به جهت ادرار کردن ، کاهش اندازه و نیروی جریان ادرار ، قطع جریان ادرار و یا احساس تخلیه ناقص ادرار
-
گرفتگی مجاری ادرار تحت شرایط آناتومیکال برای ادرار ردن مانند هایپرتروفی پروستات ، سرطان پروستات یا محدود شدن مجرای ادرار
-
نظارت بر خروجی ادرار در یک فرد بیمار یا مجروح
-
جمع آوری نمونه ادرار استریل برای اهداف تشخیصی
-
اختلال عملکرد مثانه ناشی از آسیب نخاعی ( در این حالت کاتتر می تواند به صورت منظم برای کمک به تخلیه ادرار استفاده شود.)
-
بررسی تصویربرداری از دستگاه ادراری
-
بعد از جراحی
خطرات استفاده از سوند فولی
- شکسته شدن بالون در هنگام وارد شدن کاتتر . در این حالت پزشک تمام تکه های بالون را در می آورد.
- بالون پس از قرار گرفتن در محل باد نمی شود . معمولاً پزشک قبل از جایگذاری کاتتر پُف بالون را بررسی می کند. اگر بالون پس از جایگذاری کاتتر باد نشود ، پزشک مجددا اقدام به جایگذاری یک کاتتر جدید می نماید .
- توقف خروج ادرار به داخل کیسه . در این حالت برای تعیین وضعیت مناسب کاتتر ، و بررسی کیسه برای جلوگیری از انسداد ادرار داخل لوله کاتتر چک می شود.
- مسدود شدن جریان ادرار. در این وضعیت پزشک باید کیسه یا سوند فولی و یا هر دو را تعویض کند.
- خونریزی مجرای ادرار . پزشک در این شرایط مجبور به کنترل این حالت است.
- خطر انتقال عفونت توسط کاتتر فولی به مثانه . خطر ابتلا به عفونت با تعداد روزهایی که سوند فولی بکار گرفته می شود ، افزایش می یابد.
- اگر بالون قبل از جایگذاری Foley catheter به طور کامل در مثانه ، باز شود ؛ خونریزی ، آسیب و حتی شکستگی مجاری مثانه رخ می دهد. در بعضی از افراد این خطر می تواند منجر به زخمهای طولانی مدت و جراحت های شدید مجاری ادرار گردد.
- اسپاسم مثانه در اثر جایگذاری کاتتر فولی . این حالت یک تنش ناگهانی در هنگام ادرار کردن است و می تواند دردناک باشد. اغلب زمانی که اسپاسم اتفاق می افتد ، ادرار به خارج از سوند نشت می کند. اسپاسم مثانه با تجویز دارو برطرف می گردد.
جایگذاری سوند ادراری
قبل از جایگذاری سوند ادراری بایستی ناحیه تناسلی ، بویژه در زنان ، تمیز شود.
جایگذاری سوند ادراری در زنان
مجرای ادراری زنان نسبت به مردان کوتاه تر است. این مجرا در زنان بالاتر از واژن در حفره لگن خاصره قرار دارد. برای قرار دادن سوند ادراری در زنان ، بیمار بایستی به حالت طاق باز و در لبه تخت معاینه بخوابد. همزمان بایستی هنگام جایگذاری سوند علاوه باز کردن بیمار به حالت قورباغه ای فشار به صورت مساوی بوسیله هر دو پای بیمار برای حرکت آسان سوند ادراری ایجاد گردد.
جاگذاری سوند ادراری در مردان
مجرای ادراری در مردان طولانی تر از زنان است. دقیقا مانند حالت قبل در زنان ، مردان نیز باید به همان وضعیت دراز بکشند.
نقش پزشک یا دستیار وی در هنگام جایگذاری سوند ادراری
مجرای ادرار و مناطق اطراف آن با یک پنبه ای که در محلول ضدعفونی کننده قرار دارد تمیز می شود. نقطه ابتدایی مجرای ادرار با حرکت دایره ای به بیرون توسط پزشک یا دستیار وی تمیز می گردد .
کاتتر فولی روغنکاری شده با ژل لوبریکانت ، به داخل مجرای ادرار وارد می شود.
وقتی کاتتر عبور می کند، بالون در مثانه است. سپس با استفاده از یک سرنگ، به آرامی با حدود 10 سی سی آب تزریق می شود. باد شدن بالون نباید دردناک باشد.
در این هنگام ، اگر در مثانه ادرار وجود داشته باشد ، باید از طریق کاتتر به داخل کیسه استریل وارد شود.
کیسه تخلیه ادرار
- در بیمارستانها ، کیسه تخلیه ادرار کاتتر فولی ، بوسیله یک قلاب در کنار تخت آویزان می گردد.
- در صورت پر شدن کیسه سوند Foley ، این کیسه با یک کیسه جدید تعویض می شود. معمولاً ار نوار چسب برای نگاه داشتن کیسه به سمتی از پا استفاده می شود.
- کاتتر فولی و کیسه در آخر با هم از بیمار جدا می شود.
خالی کردن هوای بالون سوند فولی
- بالون سوند Foley بوسیله قرار دادن سرنگ در داخل دریچه کاتتر و با مکش ها خالی می گردد.
- مکش هوا توسط سرگ باعث می شود آب به داخل آن تخلیه گردد.
- تنها زمانی که بالون کاملاً خالی است می توان کاتتر فولی را خارج نمود.
انواع و اندازه های سوند فولی
سایز های سوند فولی
قطر:
5Fr, 6fr, 8fr 10fr, 12fr, 14fr, 16fr, 18fr, 20fr, 22fr, 24fr, 26fr.
هرچه عدد بزرگتر باشد قطر کاتتر بزرگتر است.
3Fr. = 1 میلی متر (به عنوان مثال کاتتر 24Fr. دارای قطر 8 میلی متر است)
استفاده از سایزهای مختلف سوند فولی
کاتترهای مجرا اغلب در اندازه های 10 تا 12 Ch/Fr برای زنان و 10 تا 16 Ch/Fr برای مردان استفاده می شود . شایع ترین اندازه سوند های فولی استفاده شده 12 تا 16 Ch/Fr است .
پورت تخلیه ادرار معمولا در کنار اندازه کاتتر فولی چاپ شده است . (به عنوان مثال 10 Ch ، 12 Ch)
متخصص مراقبت بهداشتی باید در مورد بهترین اندازه سوند فولی به بیمار پیشنهاد کنند. بیمار باید از کوچکترین اندازه برای تخلیه مناسب ادرار و جلوگیری از آسیب به مثانه استفاده نماید.
انواع سوند فولی
کاتترهای مستقیم با استفاده مجدد
دارای حفره کوچ به اندازه 1.25 سانتی متر
فولی دو راه (کاتتر احتباس)
کاتتر دو راه دارای یک بالون قابل باد شدن در نوک آن ، نزدیک حفره یا سوراخ کاتتر است .
نوک خمیده
کاتترهای دارای نوک خمیده گرد که در بیماران مرد مسن با پروستات بزرگ شده بکار می شود که تا حدی مانع از مسدودی مجرای ادرار می گردد .
کاتتر فولی سه راه
کاتتر 3 راه اغلب کاتتر احتباس نامیده می شوند، آنها دارای دو یا سه حفره هستند که بدنه کاتتر را احاطه کرده اند. یک حفره ادرار را از طریق کاتتر به یک کیسه جمع آوری ارسال می کند. دومین حفره آب استریل را هنگامی که کاتتر تورم دارد و همچنین برای تخلیه بالون استفاده می شود. حفره سوم ممکن است برای تزریق داروها به مثانه یا ایجاد مسیری برای تزریق مداوم آب به مثانه استفاده شود.
تهیه و تنظیم : گروه علم و سلامتی روبینا بازار
منابع : verywellhealth ، emedicinehealth
دیدگاهتان را بنویسید